"Her ürünün üretim süresi, kaynak kullanımı ve kârlılığı farklıdır. Bu farklar göz ardı edildiğinde, kapasite tam kullanılıyor gibi görünse de işletme aslında verim kaybediyor, potansiyelini boşa harcıyor ve daha fazla kâr edebilecekken edemiyor olabilir."

PLANLAMADA SESSİZ KAYBIN ANATOMİSİ : KAPASİTEYİ YANLIŞ ÜRÜNE Mİ HARCIYORUZ?

**“Aylık xxx Adet Üretiyoruz” Demek Yeterli mi?

Üretim planlama departmanlarında sıkça duyduğumuz bir cümle vardır: “Biz bu fabrikada aylık 100.000 adet üretim yapabiliyoruz.”

Bu tür ifadeler, ilk bakışta işletmenin kapasitesini basit ve etkileyici biçimde ortaya koyar gibi görünür. Ancak bu cümledeki en kritik eksik, şu soruyu beraberinde getirir: “Hangi ürünlerden 100.000 adet?”

Zira her ürünün üretim süresi, kaynak kullanımı ve kârlılığı farklıdır. Bu farklar göz ardı edildiğinde, kapasite tam kullanılıyor gibi görünse de işletme aslında verim kaybediyor, potansiyelini boşa harcıyor ve daha fazla kâr edebilecekken edemiyor olabilir.

Bu makalede; ürün miksinin işletme kârlılığı ve verimliliği üzerindeki etkisini teorik ve pratik çerçevede ele alacak, sık yapılan hataları gösterecek ve doğru planlama yaklaşımı için bir yol haritası sunacağız.

1. Üretim Kapasitesi = Sadece Miktar Değildir

Bir üretim tesisinde kapasite, sadece “kaç adet üretildiği” ile tanımlanmaz.

Gerçekte kapasite, şu üç faktörün birleşimidir:

Zaman (makine ve iş gücü süresi)
Kapasite birimleri (saat/adet/ton/metre vb.)
Ürün tipi (karmaşıklık, süre, fire, hazırlık süresi)

Örnek:

Ürün A → 1 saatte 100 adet üretilebiliyor.
Ürün B → 1 saatte yalnızca 20 adet üretilebiliyor.

Bu durumda ayda 100.000 adet üretim yapılabilir ifadesi, Ürün A üzerinden geçerli olabilir ama Ürün B ağırlıklı bir mikste bu sayı belki 20.000 adete düşebilir.

Yani adet bazlı kapasite tanımı, yalıtılmış bir ortalama değerle işletmenin gerçek potansiyelini maskelemiş olur.

2. Ürün Miksi: Gizli Kapasite Hırsızı veya Kazanç Motoru

Farklı ürünlerin üretim hızları, hammadde tüketimleri, işçilik süreleri, kurulum ihtiyaçları ve satış fiyatları değişkendir.

Bu değişkenlik, üretim karmasını (ürün miksini) hem bir risk hem de bir fırsat haline getirir.

Aynı üretim hattında farklı miks senaryolarını kıyaslayalım:

Her iki durumda da üretim hattı aynı toplam sürede çalışmaktadır. Ancak Ürün B’ye ağırlık verilmiş senaryo %25 daha fazla kâr üretmektedir. Bu tür kazanç farkları, sadece doğru ürün miksinin belirlenmesiyle mümkündür.

3. Neden Sık Yapılan Hatalar Arasında?

Yanlış KPI: “Adet” Odaklı Planlama

Planlamacılar genellikle hedeflerini adet veya tonaj cinsinden tanımlar. Ancak bu metrikler, kârlılığı veya üretim süresi kullanım verimliliğini yansıtmaz.

“Sıra Kimde?” Yaklaşımı

Ürünler sipariş sırasına göre planlanır. Hangi ürünün kârlı olduğu, üretim hattını ne kadar meşgul ettiği dikkate alınmaz.

Departmanlar Arası Senkron Eksikliği

Satış ekibi yüksek kâr marjlı ürün yerine talebi yüksek ama düşük kârlı ürüne yönelirse, üretim bu talebi karşılamak için verimli kapasiteyi israf eder.

4. Teorik Yaklaşım: Kapasite Kullanımı ve Marj Optimizasyonu

Bu sorunları çözmek için aşağıdaki teori ve modellemelerden faydalanılır:

Lineer Programlama

Amaç fonksiyonu: Toplam kârı maksimize et

Kısıtlar:

Üretim süresi ≤ Toplam kapasite süresi
Talep ≤ Üretim ≤ Tedarik edilebilir hammadde
Stok hedefleri

Contribution Margin / Birim Zaman

(Birim Zaman Başına Katkı Marjı)

Her ürün için katkı marjı / üretim süresi = Öncelik katsayısı

Bu katsayı ile sıralama yapılarak üretim önceliği belirlenir.

RCCP (Rough-Cut Capacity Planning)

Ürün bazlı üretim sürelerinin ana kaynaklara etkisi hesaplanarak makro kapasite dengesi kontrol edilir.

5. Uygulamalı Örnek: Ürün Miksiyle Gizli Kârın Ortaya Çıkışı

Senaryo:

Bir işletmede üç farklı ürün aynı hatta üretiliyor.

Aylık üretim süresi: 100.000 dakika

Kötü Planlama (Y’nin %100 üretilmesi) -> 100.000 dk / 3 dk = 33.333 adet Y → Kâr: 166.665 TL

İyi Planlama (Karma Üretim) ->

Z: 10.000 dk / 10 dk = 1.000 adet → 30.000 TL
X: 40.000 dk / 4 dk = 10.000 adet → 80.000 TL
Y: 50.000 dk / 3 dk = 16.666 adet → 83.330 TL
Toplam Kâr = 193.330 TL
→ %16 daha fazla kâr, aynı toplam süreyle

6. Doğru Planlama için Teknoloji Desteği Şart

Manuel hesaplamalar, karmaşık ürün mikslerinde yeterli değildir.

InsightOptimiser;

Ürün bazlı üretim sürelerini ve marjları dikkate alır,
Karmaşık kapasite kısıtlarını matematiksel modele dönüştürür,
Kârlılığı maksimize eden ürün karmasını dakikalar içinde sunar,
Farklı senaryolar arasında kıyas yapma imkânı sağlar.

7. Sonuç: Aynı Kapasite ile Daha Kârlı Bir Gelecek Mümkün

“Aylık 100.000 adet üretim yapıyoruz.”

Bu ifade kulağa güçlü gelse de içeriği doğru değilse verimsizliğe işaret eder.

Doğru ürün miksi belirlenmediğinde:

Kısıtlı zaman boşa kullanılır,
Kârlı ürünler ötelenir,
Nakit akışı zayıflar.

Oysa bilimsel planlama modelleri ve doğru yazılım desteğiyle,

aynı kapasiteyle çok daha fazla değer yaratmak mümkündür.

InsightOptimiser ile tanışın

Ürün miksini optimize etmek, sadece bir planlama tercihi değil, stratejik bir büyüme kararına dönüşür.

InsightOptimiser, bu yolculukta işletmenizin en güçlü destekçisi olur:

Kısıtları dikkate alarak en kârlı üretim planını oluşturur

Alternatif senaryoları anında kıyaslar

İşletmenizin gizli kapasitesini açığa çıkarır

Gerçekçi ve uygulanabilir sonuçlar sunar

Siz de işletmenizin “gizli potansiyelini” keşfetmek istiyorsanız, bizimle iletişime geçin.

Veriyle, kârla ve stratejiyle güçlenin.

Page updated

Google Sites

Report abuse